VROM.nl, juni 2005
Door de Wind
Het Engelse wetenschapsblad ‘New Scientist’ schreef laatst dat er rond de Oostzee gewerkt wordt aan de terugkeer van zeilende vrachtschepen. Als zeiler spreekt zo’n bericht me aan. Er is namelijk geen mooier moment dan wanneer de motor uitgaat en de zeilen het werk overnemen. De stilte, de kracht van de wind die het schip een beetje op ŽŽn oor duwt en het water dat begint te bruisen aan de boeg en te kolken achter het steven.
Zo is het meer dan duizend jaar gegaan. In de negende eeuw voeren Vikingschepen plunderend de Noordzeekusten af en de rivieren op, tot in Dorestad en Zutphen aan toe.
Het duurde een aantal eeuwen, maar toen hadden de Nederlanders de truc ook door. Nederland ontwikkelde zich tot een zeilende grootmacht die vanaf de zestiende eeuw met koopvaardijschepen en oorlogsbodems uitvoer over de wereldzee‘n.
In de negentiende eeuw bereikte de commerci‘le zeilvaart haar esthetische hoogtepunt. Machtige clippers denderden met snelheden van ruim dertig kilometer per uur over de oceanen. De mooiste was de Cutty Sark. Het zeventig meter lange schip liep in 1869 van stapel. Het was op snelheid gebouwd, om als eerste met de nieuwe thee-oogst uit China in Londen binnen te lopen, een soort Britse haringrace.
Toch werd de Cutty Sark ingehaald. In het jaar van de tewaterlating werd het Suezkanaal geopend, de afsnijroute naar de Oost. Maar alleen voor stoomschepen. En dat werd de laatste nagel aan de doodskist van de zeilende koopvaardij. De Cutty Sark werd een museumstuk.
Afgelopen zomer experimenteerden Duitse ingenieurs op de Oostzee met het Skysail. Dat doet nog het meest denken aan een kite-surfer, die zich op zijn surfplank laat voortslepen door een vlieger. Het Skysail is een enorme opblaasbare vlieger, aan de boeg van een vrachtschip. De vlieger hangt op een hoogte van enkele honderden meters en profiteert daar van de krachtige wind. Het Skysail zal de scheepsmotor niet vervangen. Maar volgens bedenker Stephan Wrage is bij een snelheid van 27 kilometer per uur met wind in de rug de helft minder brandstof nodig.
De Duitsers zijn niet de enigen die werken aan een zeilend vrachtschip. De Deen Knud Hansen is bezig met een opvallende zesmaster. De masten zijn meteen ook de zeilen. Volgens Hansens berekeningen zou dat meer dan een kwart aan brandstof schelen. Niet genoeg, vond Hansen en daarom stopte hij met het project. Maar vijf jaar later bewogen stijgende olieprijzen en de bewustwording van de luchtvervuiling door scheepsmotoren hem ertoe zijn plan weer op te pakken.
Nu denkt Hansen dat zeilen het brandstofgebruik van de scheepvaart met eenderde kunnen verminderen. Voorwaarde is wel dat de schepen minder snel varen. Bovendien moeten ze, net als vroeger, hun route baseren op de meest gunstige wind. Dat vergt een grote omslag in het denken. Van ‘tijd is geld’ naar ‘gespaard door de wind’.
copyright © Het Inzicht / Jos Wassink, 2005
