Lange Adem

Lange Adem
VPRO Noorderlicht / 25 min / 09-01-2001
Op 26 juni 2000 werd de publicatie van het menselijk genoom gevierd. Wat zijn de gevolgen hiervan op korte termijn voor de medische praktijk? De nieuwe medicijnen zullen nog wel even op zich laten wachten, maar volgens Dr Allen Roses (Glaxo Wellcome) zullen bestaande geneesmiddelen a.d.h.v. een DNA-profiel van de patient een stuk veiliger en effectiever worden.

VPRO NOORDERLICHT – TRANSCRIPT
AFLEVERING LANGE ADEM
UITZENDING 09-01-2001
DOOR JOS WASSINK
RESEARCH JACQUELINE DE VREE

00:00 LEADER

00:20 TILT UP;
MAN ZWETEND OP FIETSERGOMETER, KIJKT NAAR TV

TITEL: 26 juni 2000

CLINTON:
We’re here to celebrate the first survey of the entire human genome. Without a doubt this is the most important, most wondrous map ever produced by mankind…
With this profound new knowledge, human kind is on the verge of gaining immense new power to heal. Genome science will have a real impact on allour lives.

QUOTE ALLEN ROSES:
I don’t think it’s just knowledge about the genome, but it’s knowledge about the variants in the genome which will allow us to make safer and more effective medicine.

TV VERVOLG / CLINTON:
In fact it is now conceivable that our children’s children will know the term cancer only as a constellation of stars

QUOTE ROSES: (ROS.24)
I think without having had the genome done, we couldn’t do that. But having it done is not sufficient for getting medicine done.

COMMENTAAR:
De publicatie van het gehele menselijke DNA afgelopen zomer was bovenal een startpunt. Een koortsachtige wedloop is begonnen om bruikbare informatie te winnen uit de stortvloed van gegevens. Een race op de lange baan, maar met veelbelovende perspectieven.

MUZIEK OP

LONGFUNCTIETEST BART VELDKAMP CLOSE

Stem dokter:
“Heel diep in.”

01:47 TITEL: LANGE ADEM

SCHAATSBAAN

BART VELDKAMP, PROF. SCHAATSER:
In de zomer heb ik er eigenlijk weinig tot geen last van en in het voorjaar heb ik er heel veel last van, en dan moet ik ook echt m’n medicijnen gebruiken en inderdaad met de wedstrijden moet ik altijd preventief medicijnen nemen, anders krijg je gewoon een astma aanval tijdens de wedstrijd.

Dit is flixotide, dat is vooral voor om zeg maar het constant te houden en het ventolin dat je puur als je een aanval hebt gehad of voor de wedstrijden, dat zijn eigenlijk de twee belangrijkste die ik al jaren gebruik en waar ik ook goed ervaringen mee heb.

BOCHTJE

VERVOLG VELDKAMP:
Nou ja een van de bijwerkingen van ventolin is dat je je hartritme omhoog gaat …
Kijk 1990 bij het EK toen werd er, nu nog steeds hoor, in Thialf gerookt en toen heel erg. En toen moest ik echt het weekend heel veel nemen en aan het eind van het weekend werd ik trillerig in de handen. Dus als je dat heel veel neemt, dan krijg je dat soort dingen. Trillende handen en verhoogde hartslag.

03:18 INTRO ENGELAND, LAB GLAXO WELLCOME

COMMENTAAR:
Astma is één van de ziekten waarvan de farmaceutische industrie de genetische achtergrond wil bepalen. Maar hoe vind je tussen drie miljard genetische letters het verschil tussen een patient en niet-patient? Die vraag heeft de analisten uit hun lab verdreven.

LEGE LABORATORIA;

DR IAN PURVIS,
HOOFD GENETICA, GW STEVENAGE:
Originally when the site was set up, a lot of the work was actually done in laboratories like this.
– And how long ago is that?
That’s only about two or three years ago now. It’s just that has been such a huge amount of information that has become available through things as the human genome seuqnece being published that most of our staff now don’t work in the laboratories such as this for a large piece of time. In stead they spend a lot of time on the computers, accessing and utilising the information that has become available.

MUZIEK OSTINATO

PAN NAAR COMPUTERRUIMTE

DR IAN PURVIS:
This is an individual sequence that he was going through before. So, as it’s gone through, in that person at that position is a T and in that person at that position it’s a G. So that’s a single basepair change. So at that position at that human genome, those two people are different.

ANIMATIE

COMMENTAAR:
Het DNA van elk individu blijkt minieme verschillen te vertonen met andere personen. Deze variaties liggen op het niveau van de genetische letters of baseparen binnen het DNA.
Genetici noemen dit single nucleotide polymorphisms, kortweg SniPs.

DR IAN PURVIS:
There’s about one basepair change for every thousand basepairs between me and you.
The variation at that level is essentially why I look like me and you look like you do. Is that we’re very similar in terms of our physique and that compared to a donkey or a dog. But we differ from eachother, like anybody can see that we’re not the same person. So that small level of variation plays a significant key in the development of diseases and potentially in the treatment of those diseases.

TERUG IN LAB

DR IAN PURVIS:
It’s been a huge change for me personally because whilst all of the younger scientists coming through these days are very much trained in bio-informatics skills and I have to hone these skills on a daily basis. So that I still pine after the days when we used to do epxeriments on the bench. But, you know, things change and reality has to be faced. There is no feasible way of dealing with the amount of information that is available in a purely experimental manner anymore.

06:12 AANKOMST ALLEN ROSES MET AUTO EN CHAUFFEUR,
LOOPJE OVER DE BRUG

MUZIEK

COMMENTAAR:
De man die hier de koers bepaalt van het genetisch onderzoek is Dr. Allen Roses. Met zijn ontdekking van het Alzheimer-gen in 1992 bewees hij dat erfelijke aandoeningen in het genoom te lokaliseren zijn.

AANLOOP ROSES

DR. ALLEN ROSES,
WORLDWIDE DIRECTOR GENETICS, GLAXO WELLCOME:
Knowledge of the genome gives us all the genes, what it doesn’t give us is the mechanisms and how they relate to the disease. So it’s a starting point that allows us to open up the whole range of potential targets, but it doesn’t in and of itself give us any information about which targets are good for what disease.

SEQUENCERS AAN HET WERK; GENETISCHE CODE VERSCHIJNT

DR. ALLEN ROSES:
The first thing you do is, you do what is called a linkage study, which is that fairly similar for both simple and complex diseases, in which you do an analysis of about 400 markers that are spread across the genome and you try to figure out where in the genome the genes might lie, so you can detect linkage.

ANALYSEREN GEGEVENS IN COMPUTERZAAL

DR. ALLEN ROSES:
Last year, to map the migraine gene, took about six months to create de novo if you will the SNP-map in the region, a small region of the genome we were interested in. Now, if we had to do that, we could go into the database and just pull those out. So in stead of it taking six months to build the map, it would take us six minutes.

RIJER DOOR COMPUTERRUIMTE

VERVOLG DR. ALLEN ROSES:
So there’s gonna be an accelaration of our ability to know what these gene variants are. The limiting step is not gonna be the technology, the limiting step is gonna be high quality well characterised patient populations.

09:08 OVERGANG BEATRIXOORD

COMMENTAAR:
Op zoek naar astma-genen werkt Glaxo Wellcome samen met veertien klinieken die hen in een wereldwijd netwerk voorzien van genetisch materiaal van families met astma. Een van die centra is het Groningse Beatrixoord.

DR JORRIT GERRITSEN,
KINDERARTS – PULMONOLOOG, AZ GRONINGEN:
Op Beatrixoord worden er al heel lang families vervolgd en die families daar wordt gekeken naar astma hoe die zich gedraagt in de familie.

BEELDEN ASTMA DIAGNOSE

VERVOLG DR JORRIT GERRITSEN:
En de voorwaarden voor die families is dat twee kinderen in dat gezin ouder dan zeven jaar astma hebben. Die kinderen worden onderzocht en dan wordt de rest van de familie ook onderzocht en bij al die kinderen en bij de ouders wordt bloed afgenomen voor genetisch onderzoek. En dat bloed wordt verzameld en dat wordt verzonden naar Amerika waar het geanalyseerd wordt.

DR JORRIT GERRITSEN:
Astma is een ziekte die gekenmerkt wordt door wisselende bronchische obstructie, dus wisselend benauwd zijn en daarnaast ook sterke prikkelbaarheid van de luchtwegen. Dus reageren op prikkels die van buitenaf op je komen zoals rook is een prikkel, maar het kan ook huisstofmijt zijn, kunnen allerlei prikkels zijn die maken dus dat je daarop regaeert en daar reageer je op met voornamelijk met vernauwing van de luchtwegen.�

CU PAN FAMILIE

11:20 LOOPJE DOOR ZIEKENHUIS APOTHEEK

– Welke geneesmiddelen heeft u voor astma?

APOTHEKER:
Een heleboel; natuurlijk de gebruikelijke astma-medicatie, de inhalatie medicatie en de orale medicatie en ook de IV-medicatie daarvoor.

MUZIEKJES

DR JORRIT GERRITSEN:
Dit is een selectie van de medicijnen die er zijn. Dit is echt een, ik denk dat dit zo’n 30 tot 40 procent is, misschien wel 10 procent van wat er allemaal beschikbaar is.

Als je praat over kinderen dan gaat het over ongeveer 10% van de Nederlandse bevolking, dus dat betekent dat ongeveer 1 op de 10 kinderen heeft astma.

DR JORRIT GERRITSEN:
En dan heb je hier de baby-haler, dit is de baby-haler, dit is met een kapje erop. Dit is met een plastic kapje en dit is de plastic koker en hier zet je het medicijn in, dat geef je een puf en dat laat je inademen en tien keer in-en-uit ademen.

APOTHEKER:
Dit is een selectie, een kleine selectie van de astma medicatie die wij hebben.

COMMENTAAR:
Het is dus geen wonder dat de genen voor astma hoog op de lijst staan van de farmacautische industrie. Iemand de de ontwikkeling binnen die industrie al een kwart eeuw lang nauwgezet volgt is de Leidse farmacoloog Douwe Breimer.

PROF DOUWE D. BREIMER,
FARMACOLOOG, UNIVERSITEIT LEIDEN:
De positie van de industrie is altijd geweest dat men eigenlijk alleen maar geneesmiddelen wilde ontwikkelen voor een markt met een grote omvang wat patientenpopulatie betreft. In die redenering komen ze nu zichzelf tegen want als je scherper kunt diagnostiseren dus met andere woorden, ziektes die nu nog met een naam worden aangeduid kunt opsplitsen in verschillende onderdelen, subcategorieen, en pretendeert dat je daar dan gerichte geneesmiddelen voor kunt ontwikkelen, dan kom je dus ook uit op kleinere populaties.

KLEERMAKER MEET LENGTE MOUW

COMMENTAAR:
Genetische technieken doen een oude droom herleven: medicijnen op maat. Voor iedereen het medicijn dat hem het beste past. Breimer zag er vijfentwintig jaar geleden de noodzaak al van in.

14:59 PASSEN KLEDING BIJ SMOKINGVERHUUR

PROF DOUWE D. BREIMER:
Bij confectie-industrie is het zo dat je beschikt over een heleboel verschillende maten. Dus als je niet te afwijkend bent dan vindt je toch in een kledingzaak altijd wel een maat die je past…
Als je nou bij de geneesmiddlen kijkt, daar is men toch heel erg toegespitst op dat 1 maat alle patienten moet bedienden. Dus één dosis moet het goed doen bij een grote patientenppopulatie, terwijl feitelijk is dat niet optimaal.

PROF DOUWE D. BREIMER:
Kijk de ontrafeling van het genoom is vooral van grote wetenschappelijke betekenis, is buitengewoon inspirerend voor wetenschappers op het gebied van bio-medisch onderzoek die krijgen nu nieuw instrumentarium in handen waarmee je nieuwe inzichten kunt verwerven… De farmaceutische industrie is op dat gebied natuurlijk een hele grote speler en die speelt daar ook uitdrukkelijk op in door nu alvast te claimen dat er ook grote gevolgen zullen zijn voor een betere behandeling met geneesmiddelen. En ik denk dat dat op den duur ook zo is, dat je meer op de patient toegesneden geneesmiddelen zult kunnen ontwikkelen en die in de praktijk ook optimaal kunt toepassen.

17:10 TERUG OP DE SCHAATSBAAN

BART VELDKAMP:
Ja ik heb wel heel in de beginjaren, toen was ik echt een jaar of zes, zeven of zo, kreeg ik echt gewoon pretnison pillen en dat was toen de tijd de methode om dat aan te vallen, maar dat was helemaal niks, dat waren echt vreselijke bijverschijnselen: dikkig worden, opgeblazen gezicht. Mijn moeder die was toen al heel erg attent op wat haar kind kreeg en die las dan al die bijsluiters en die dacht de lijst bijwerkingen is veel vervelender dan een keer een astma aanval en dan met een ander medicijn behelpen.

17:44 RETOUR GLAXO

DR. ALLEN ROSES:
We all know that there are a variety of adverse effects taken with medicines, either singely or mixing medicines together. And from a patientís point of view, they can be quite severe. Even if some more rare. From a company’s point of view, we could have a couple of hundred people out of a couple of hundred thousand people who receive benefit, we could have a couple of hundred people having a bad event and have the medicine pulled. Everybody says OK, it’s much safer now that that medicine isn’t there, but what about those couple of 100.000 people who were getting help. They may or may not be helped by another medicine of the same type and so what we need is a personalised way of saying this medcine is going to be effective for you and this medicine, for the adverse effects that we have measured, serious ones, you’re not gonna be in great risk for those.

KIJKJE IN COMPUTERZAAL

COMM.10
Roses ziet het nut van het genoom niet primair in nieuwe medicijnen, maar in een beter gebruik van de bestaande geneesmiddelen. Hij wil verbanden vinden tussen iemands genetisch profiel en het effect van medicatie. Zelf spreekt hij over farmacogenetica als een nieuwe wetenschap.

DR. ALLEN ROSES:
Well, I think that the point that we’re trying to make is that there is a new science coming now that we have this SNP-map. We can probably use it – we know we can use it to find genes – we might be able to use it to detect adverse events. So .. If we can use SNP-mapping to find genes, as we have, what about the susceptibility to having an adverse event from being given this chemical called a medicine? Can we detect that?
And we believe that in the short term, two to five years, you can use it for adverse events of drugs that are allready out there. And we are doing these experiments right now.

LOPER VERVOLG.

COMMENTAAR:
In de praktijk zal het voorstel van Roses betekenen dat een arts de keuze van het medicijn af zal laten hangen van het genetisch profiel van de patient.

DR. ALLEN ROSES:
Yes, in the beginning there would probably be tests, but as time went on twenty years from now, when you go to your doctor, he makes a diagnosis, he then takes your profile and puts it against all the drugs for that disease and he comes out with a list, prints out a list from the computer. The list says, let’s say it’s arthritis, the disease osteo-arthritis, he has this Roche drug which for you is 98% of the time will be effective. But two percent of the time, it’s gonna rot your liver out. OK? And then thereís this Glaxo Smith Kline drug, which is only effective for you 62% of the time and the only known adverse event for someone with your genotype, is that theyíre gonna get hickups occasionally. Which one do you take?

AFTOCHT ROSES

DR. ALLEN ROSES (OFFSCREEN):
Every time you take a pill that’s a new medicine, you’re taking a gamble. We would like to make the odds in the patient’s favour. And by inventing that type of technology … then our sales will go up and what will be good for you will also be good for us.

21:59 RETOUR GERRITSEN

DR JORRIT GERRITSEN:
Ik denk niet dat dat op de hele korte termijn is maar ik denk wel dat dat de toekomst is. De ontwikkelingen gaan zo snel dat het me niet zou verbazen als je over 5 tot 10 jaar zo’n ontwikkeling heb dat je dat in feite aan, op het bureau een klein beetje bloed afneemt of een klein beetje speeksel uit de wang afneemt en dan kijkt welk DNA profiel zit hierin en zou ie reageren op die medicijnen of niet?

22:22 RETOUR BREIMER (PASSEN JASJE)

PROF DOUWE D. BREIMER:
Dus een van de gevolgen voor de industrie zal zijn dat er minder wat we dan noemen blockbusters zullen komen, de therapie met geneesmiddelen zal gerichter zijn, dus meer op de patient toegeschreven, op kleinere populaties.
Dat betekent dat de prijzen voor meer doelgerichte geneesmiddelen ook in vergelijking tot de geneesmiddelentherapie die we nu hebben, dat de prijzen daarvoor veel hoger zullen zijn dan tot nu toe het geval is.

23:09 SCHAATSBAAN:

BART VELDKAMP:
Alles wat het maar enigszins kan verbeteren, zeker die medicatie want nu is het eigenlijk een schot hagel dat wordt losgelaten op een lichaam en als je dat inderdaad met zo’n genetische analyse veel beter kan sturen, dan ben je natuurlijk gek als je dat niet doet.
– En dan zou je geen bezwaar hebben dat dat ergens in een archief ligt opgeslagen?
Nou nee, tegenwoordig met mensen die op internet zitten en al die sofi-nummers. De hele wereld weet wie je bent dus die paar genetische codes die mogen ze van mij ook nog wel weten.

25:43 AFTITELING:
SAMENSTELLING & REGIE Jos Wassink

RESEARCH Jacqueline de Vree

CAMERA Jackó van ‘t Hof
Willem Heshusius

GELUID Menno Euwe

MONTAGE Kees van Kampen
MIXAGE Jack Bol
KLEURCORRECTIE Ronald van Dieren
LEADER Marco Vermaas
COMMENTAAR Hans Flupsen
REDACTIE Kees de Groot van Embden
Rob van Hattum
Maarten Hidskes
Simon Rozendaal
Karin Schagen
Marie Lou Schoenmakers
Annemiek Smit
Jacqueline de Vree
Gert-Jan Wallinga
Jos Wassink

MUZIEKADVIES Jan Jonker

MMV Prof G.J. van Ommen, Leiden
Prof. J. Lammers, Utrecht
Prof D. Postma. Groningen
Saskia Doornweerd
Marlies Feijen
Conrad Alleblas
Dr P.A. Verstappen
Kledingverhuur Hoppezak
Kledingatelier Diamant Schaar

PRODUCTIE Madeleine Somer
Karin Spiegel
EINDREDACTIE Hansje van Etten

copyright © VPRO 2000

24:10 ZWART

---

MONTAGE LANGE ADEM blad #/10

English version