Kennisknelpunt

Brief De Groene Amsterdammer, 12 juni 2004

Kennisknelpunt

“Het knelpunt van de kenniseconomie ligt dus eerder in het vmbo dan op de universiteit”, stelt Ben Ligteringen in zijn essay over de kenniseconomie (De Groene, 29 mei). Met alle respect, maar hiermee slaat hij volgens mij de plank behoorlijk mis. Niet alleen is zijn stelling geen logische gevolgtrekking uit zijn verhaal, het is bovendien ook niet waar. Het knelpunt van de kenniseconomie ligt namelijk heel ergens anders: Op een punt dat Ligteringen eerder glashelder analyseert. Hij laat zien dat Nederland sterk is in patenten en publicaties, maar zwak in de geringe interesse in een wetenschappelijke loopbaan en in de achterblijvende vermarkting van de patenten.

Nu wordt de geringe interesse gecompenseerd door hooggeleerde immigratie (inmiddels is de helft van de promovendi afkomstig uit landen als Polen, Wit-Rusland en India), maar de werkelijke flessenhals van de Nederlandse kenniseconomie is het kennisgat tussen universiteiten en bedrijven. Een enkele uitzondering daargelaten bekijken bedrijfsleven en universiteiten elkaar in Nederland nog met veel argwaan. Bedrijven eisen medewerking van de universiteiten omdat die uit algemene middelen betaald worden en zich dus voor het algemeen welzijn zouden moeten inzetten. Universiteiten anderzijds spelen graag de kaart van de onaantastbare academische vrijheid.

In Finland hebben ze dat probleem twintig jaar geleden al opgelost. Onderzoeksgeld wordt daar voor de helft toegekend aan fundamenteel onderzoek en de andere helft aan toegepast onderzoek. Wie academische vrijheid wil, klopt dus bij het eerste potje aan. Het toegepaste fonds (Tekes met een jaarlijks budget van 380 miljoen Euro) koppelt onderzoekers van universiteiten aan het bedrijfsleven, doordat alleen subsidie toegekend wordt aan een partnerschap van beiden. Deze eenvoudige truc zorgt ervoor dat onderzoekers met hun ideeën op zoek gaan naar bedrijven die er iets in zien. Toegepast onderzoek blijft op die manier ook gefocusd. Tekes betaalt bij een project 80% van het onderzoek, het bedrijf dus maximaal 20% (en minder als er meer bedrijven aan meedoen). Genoeg investering om daadwerkelijk interesse te moeten hebben en te weinig om zeggenschap te claimen over het onderzoek.

Het Nederlandse innovatieplatform zou met het kant-en-klare Finse model de contacten tussen universiteiten en bedrijven aanzienlijk kunnen bevorderen. Het is mij een raadsel waarom dat niet gebeurt.

copyright © Het Inzicht / Jos Wassink, 2004