Skip to content


Wetenschap omdat het moet

Trouw / Podium 19 feb 2003

Wetenschap omdat het moet

In zijn voorstellen om de teloorgang wis- en natuurkunde in Nederland te keren (Podium, 19 februari) oppert de heer Kuiken ondermeer om Hilversum wettelijk te dwingen tot meer en betere televisieprogramma’s over wetenschap en techniek. Een radicaal en brutaal voorstel, maar naar mijn inschatting wel de enige manier om wetenschap op de buis te krijgen.

In het huidige bestel zijn wetenschappelijke onderwerpen op televisie nauwelijks te realiseren. Als programmamaker ervaar ik dat dagelijks. Zo is bij de VPRO, de omroep die tot vorige seizoen de wetenschapsrubriek Noorderlicht maakte, het aandeel wetenschap in de programmering dit jaar met 75% gedaald. Wetenschap is feitelijk verdrongen naar internet en radio (waar het overigens floreert). Programma’s die bovenaan de lijst stonden voor VHS-kopieen naar scholen worden niet langer gemaakt.

De oorzaak hiervan is grotendeels terug te voeren op het ‘marktaandeel’ -een veelzeggend woord- dat Nederland 3 wettelijk geacht wordt te halen; ik meen dat het streefgetal 10% van de totale kijkers bedraagt. Een numerieke doelstelling dus die de inhoudelijke domineert. De belangrijkste eis aan programma’s op de publieke zenders is paradoxaal genoeg dat ze voldoende kijkers trekken om adverteerders tevreden te stellen. Programma’s die daar niet aan voldoen verdwijnen naar de late avond of worden tegenover het journaal geprogrammeerd. Wetgeving werkt dus weldegelijk, zij het soms in onbedoelde richtingen.

De mediawet stelt ook inhoudelijke eisen in de vorm van bepaalde tijdsaandelen die aan kuns&cultuur, informatie en verstrooi•ng besteed dienen te worden. Ik heb de getallen niet paraat, maar belangrijker is dat het woord ‘wetenschap’ in deze voorschriften niet voorkomt. Het W-woord is slachtoffer geworden van een Hilversumse verdwijntruc: Bij het opstellen van de tekst wordt wetenschap ingedeeld bij kunst&cultuur. Wetenschap is toch een groot cultureel erfgoed, nietwaar? Aparte vermelding is overbodig. Maar eenmaal bij de uitvoering aangekomen blijkt kunst&cultuur uitsluitend over zang&dans en andere kunstzinnige uitingen te gaan en wordt wetenschap ‘vergeten’. Bovendien, sinds wanneer hoort wetenschap bij Kunst&Cultuur?

Het gevolg is dat jongeren op de middelbare school nauwelijks tot geen beeld hebben van de beroepspraktijk van natuurwetenschappelijk werk. En er dus ook niet gauw voor zullen kiezen. Wat doen onderzoekers bij universiteiten en grote bedrijven zoal? Waarom hebben ze daarvoor gekozen? Wat zijn het voor mensen? De televisie toont het ze niet. Tot een leeftijd van twaalf jaar is de informatievoorziening over wetenschap en techniek dankzij de dagelijkse rubriek Klokhuis dik in orde. Maar daarna valt een gat. Juist in de periode dat jongeren keuzes moeten maken over opleiding en beroep heeft de publieke omroep ze niet meer te bieden dan de VARA-programma’s Jules Unlimited (dat helaas steeds meer een buitensport magazine wordt) en De Ontdekking (dat alleen in korte series wordt uitgezonden). Dat aanbod steekt erg schril af in vergelijking met de buurlanden. Niet alleen Engeland, maar ook Duitsland en Belgie bieden vaak meer dan ŽŽn wekelijkse wetenschapsrubriek.

Wat is dan het probleem in Nederland? Naar mijn inschatting spelen er twee zaken: Het primaat van de kijkcijfers over de inhoud en de geringe affiniteit van over het algemeen alfageorienteerde hoofd- en eindredacties met wetenschap. Aan enthousiasme en expertise onder redacteuren en programmamakers is er geen gebrek. Ik kan zo een lijst opstellen van mensen die met elkaar elke week een prachtrubriek over wetenschap kunnen maken, maar in het huidige Hilversum is daar geen belangstelling voor. En dat terwijl er geen week voorbijgaat zonder email van kijkers die vragen wanneer we weer wat aan wetenschap gaan doen. Het zal niet vaak gebeuren dat een programmamaker pleit voor meer overheidsbemoeienis in Hilversum, maar in dit geval ondersteun ik het voorstel van de heer Kuiken van harte; Het is de enige weg naar een wekelijkse wetenschapsrubriek.

copyright © Het Inzicht / Jos Wassink, 1998

Posted in Trouw.


0 Responses

Stay in touch with the conversation, subscribe to the RSS feed for comments on this post.

You must be logged in to post a comment.