De ontgroening van een VMBO-leraar

Trouw 08-06-2002

De ontgroening van een VMBO-leraar

Nergens leer je zoveel als voor de klas. Nergens ook vindt je een dergelijke combinatie van personeelstekort, ziekteverzuim en voortijdig vertrek. Met name het VMBO brandt z’n leraren in recordtempo af. Het afgelopen jaar is me duidelijk geworden hoe dat gaat. Dit is het verhaal van een jongevrouw (35) die haar baan in het onderwijs opzegt op het moment dat ze haar bevoegdheid krijgt uitgereikt.

De jongevrouw in kwestie –we noemen haar Anne- is moeder van twee jonge kinderen en werkt als operatie-assistente in een ziekenhuis. Na tien jaar in diverse ziekenhuizen besluit ze van haar moedertaal Duits haar vak te gaan maken; ze gaat de leraaropleiding volgen. Dat zal haar twee jaar lang al de tijd kosten die ze naast werk en moederschap kan vrijmaken. Het zullen zware jaren worden, maar Anne is een doorzetter. Na het eerste jaar van de opleiding besluit ze zelfs een mini-baantje in het onderwijs erbij te nemen: zes uur Duits aan een VMBO. De geringe verdienste (800 gulden per de maand) neemt ze voor lief en ziet de baan als betaalde stage.
De school neemt haar graag in dienst. Dat ze haar bevoegdheid nog niet heeft ziet men niet als een probleem. Een collega uit de sectie Duits zal haar begeleiden. Maar dan gebeurt er iets vreemds bij de verdeling van de klassen over de leraren uit de sectie. Op dat moment wordt de basis gelegd voor weer een geknakte carrière in het onderwijs.
Volgens de verdeling krijgt Anne klassen G en E. Dat zegt u waarschijnlijk net zo weinig als haar destijds, maar iedere leraar weet dat je klas G beter kunt mijden.
De indeling van leerlingen in klassen volgt namelijk een eenvoudige systematiek: de beste leerlingen in de eerste klas (A), de iets mindere in de volgende en zo verder. De restcategorie van minst begaafde leerlingen, ongemotiveerden en psychische borderliners vormt de bevolking van klas G. Dertig in getal. Iedereen in het onderwijs weet dat. Iedereen, behalve de nieuwkomer.

Anne heeft er nu bijna een jaar opzitten met haar twee klassen. Na twee weken al begon het te ontsporen. Ze had er veel eerder een aantal van hen uit moeten sturen, weet ze nu. Maar als ze er nu iemand uitstuurt blijft-ie gewoon zitten. Hele boeken worden door friemelende vingers in stukjes gescheurd. Propjes belanden op het achterhoofd van Anne en op de grond. Na een uur ziet het lokaal eruit als een zwijnestal.
Twee keer is ze spontaan in huilen uitgebarsten tegenover de afdelingsleidster. Ze voelde zich machteloos en vernederd en teleurgesteld. Vele keren heeft ze overwogen om er mee op te houden maar stond zichzelf dat niet toe. Anne is immers een doorzetter.
Leraren van andere vakken vroegen zich af waarom zij als nieuweling uitgerekend die zware klassen toebedeeld heeft gekregen. De sectie Duits was van mening dat ze daar het leraarsvak echt zou leren; Je leert nergens zoveel als voor de klas, nietwaar. Zo waren ze zelf ook begonnen. De collega’s hadden kennelijk hun lesje geleerd en wisten dat je sommige klassen beter kunt mijden. Ze stonden met goede raad aan de zijlijn en stuurden nieuweling Anne in de vuurlinie. De toegezegde begeleiding voelde als ontgroening.

Anne is nu bijna klaar met haar opleiding als lerares Duits –het vak waar zo’n schreeuwende behoefte aan bestaat- maar ze is ook teleurgesteld in het onderwijs. Teleurgesteld door de ongemotiveerdheid van leerlingen, door het totale gebrek aan inzet, door de onbeschoftheid, door de eeuwige neiging om de oorzaak van hun falen bij de ander te leggen. Teleurgesteld bovenal door een gevoel van verraad door de collega’s.
Nog voordat ze haar diploma krijgt, zal ze haar baan opzeggen. Ze heeft het wel gezien. Volgend jaar gaat ze ‘lekker rustig’ hartoperaties doen en prijst zich gelukkig dat ze naast het onderwijs nog een ander vak beheerst. Het is haar ontsnapping geworden uit de fuik die onderwijs heet. Voor anderen is dat de ziektewet of WAO.

Kan dat niet anders? Natuurlijk. Maar dan zal men eerst moeten erkennen dat de opzet van het VMBO niet deugt (Trouw vorige week). Wil het VMBO niet langer z’n leraren afbranden, moeten leerlingen die consequent problemen veroorzaken op een andere manier en op een andere school les krijgen. Kleinere klassen? Praktijkonderwijs? Zeker is dat ze in de huidige klassen iedere kans op onderwijs verzieken. Voor de anderen, voor de leraar en voor zichzelf.

Jos Wassink is journalist
met een partner in het onderwijs.

copyright Jos Wassink, 2002