Skip to content


Krasse Knarren: Jan van Turnhout (76)

Hoogleraren gaan net als alle andere medewerkers met hun 65-ste met pensioen. Maar er zijn uitzonderingen. Deze week: polymeerfysicus prof.dr.ir. Jan van Turnhout (76).

Van Turnhout heeft zich goed voorbereid op het gesprek. Hij heeft een hoekje van zijn bureau vrijgemaakt en overhandigt me acht blaadjes met samenvattingen, citaten en grondbegrippen uit de polymeerfysica. Wanneer hij met pensioen is gegaan, moet hij uitrekenen. “Dat moet in 2002 geweest zijn, ja.” Terwijl het een ommezwaai in zijn leven heeft betekend. Het was niet geen eind aan een arbeidzaam leven maar het begin van een onderzoekstraject. Vanaf 1989 was hij voor 1 dag per week als hoogleraar polymeerfysica verbonden aan de TU en werkte de rest van de tijd als afdelingsleider polymeerfysica bij TNO. Vanaf zijn pensioen zit hij zes dagen per week bij afdeling Chemical Engineering van de faculteit TNW. “Ik ben blij dat mijn vrouw me zaterdag ook laat gaan”, verklaart hij. Vanaf zijn pensioen kon hij dus meer tijd besteden aan afstudeerders, promovendi en onderzoek. Met één van hen had hij een speciale band: de eveneens gepensioneerde Piet Klaase die hij vanuit TNO kende en die in 2002 bij hem promoveerde. Het promotieonderzoek van Klaase zette hen op het spoor van functionele polymeren en samen vatten ze het plan op om er een boek over te schrijven. Over functionele polymeren kan Van Turnhout nog steeds erg gedreven vertellen. Het zijn de elektrisch geladen polymeerfilms in elektreetmicrofoontjes of de lichtgevende polymeren (Oleds) in beeldschermpjes. Ze worden gebruikt in stoffilters, in brandblusgel of in een composiet voor de behandeling van een gescheurde slagader.

Het was de bedoeling om samen met Klaase een boek te schrijven over de structuur en veroudering van functionele polymeren. Maar nadat Klaase in 2012 was overleden stond Van Turnhout er alleen voor. Hij worstelt zich sindsdien met een oud opmaakprogramma Framemaker door de 700 pagina’s tekst en formules en stuit dan af en toe op vervelende verrassingen “Verjoppie, denk ik dan, hoe komen die foutjes toch in die formules?”. Toch moet het boek Nonlinear optical properties of functionalized polymers dit jaar bij Springer uitkomen. Tegelijkertijd werkt Van Turnhout aan een tweede boek over computerprogramma’s die het werken met integraal- en differentiaalvergelijkingen aanzienlijk vereenvoudigen. Zelf komt hij uit de tijd dat je deze vergelijkingen moest oplossen door de primitieve functie op te zoeken in tabellenboeken, of anders de uitkomst numeriek moest benaderen. Maar computerprogramma’s als Mathematica of Maple lossen de vergelijkingen analytisch op. Die computeralgebra is een ontdekking voor hem die hij graag doorgeeft aan studenten en promovendi. In zijn tweede boek Relaxation phenomena in polymers and other viscoelastic solids, dat ook dit jaar uit moet komen, doet hij uit de doeken hoe wiskundige modellen van polymeergedrag ermee zijn op te lossen.

Die twee boeken zijn z’n doel voor dit jaar. Maar als zijn vrouw hem de vrijheid gunt en Professor Kreutzer (die op 1 maart ChemE afdelingshoofd Professor Südholter opvolgt) hem gastvrijheid blijft verlenen, heeft hij nog een boek in de pen. Dat zou een rehabilitatie worden van de Nobelprijswinnaar Peter Debye. In 2006 raakte diens naam in opspraak vanwege de rol die hij in nazi-Duitsland zou hebben gespeeld bij het ontslaan van joodse medewerkers. Nobelprijswinnaar Martinus Veldman en Van Turnhout vochten dat aan, met als gevolg dat het Utrechtse fysisch-chemische Debye-instituut zijn naam weer terug heeft. Daar is echter veel meer over te vertellen, en Van Turnhout heeft nog geen zin om “in Pijnacker op een bankje te zitten.” Dus wie weet. Zijn motto blijft: onderzoek is spannend, dankbaar en zit vol verrassingen.

CV

Geboren op 19 maart 1937 werkt Jan van Turnhout vanaf 1971 als sectiehoofd elektrische eigenschappen van polymeren bij TNO. In 1981 wordt hij daar afdelingshoofd polymeerfysica. Vanaf 1989 combineert hij dat met een deeltijd hoogleraarschap aan de TU. In die hoedanigheid begeleidt hij 30 afstudeerders en 13 promovendi. In 2011 ontvangt hij van het IEEE de prestigieuze Gross prijs. 

Posted in Artikelen, Delta, Krasse Knarren.