‘Energie wordt een schaars goed en gaat op de bon’

Delta 32, 01 nov 2007, interview duurzaam ondernemer Paul Hamm

‘Energie wordt een schaars goed en gaat op de bon’

Zijn belangstelling voor duurzaam ondernemen ontstond bij chemieconcern DSM. “In mijn ogen heeft duurzaam ondernemen vele malen meer waarde dan gewoon commercieel ondernemen.” Duurzaamheid is volgens ir. Paul Hamm doorgedrongen tot de directiekamers van de grootste ondernemingen.

U bent pleitbezorger van jong fossiel. Wat betekent dat?

“Op het moment dat je oud fossiel gebruikt of verbrandt, komt er CO2 vrij dat miljoenen jaren geleden is opgeslagen. Steeds meer CO2. En dat leidt tot problemen, daar zijn we nu langzamerhand met zijn allen van overtuigd. Een alternatief waar je met grote ogen naar moet kijken is de groene biomassa ofwel: jong fossiel. Dat lost twee problemen op: je bindt het CO2 vandaag en je laat het eventueel morgen vrij. Daarnaast sla je energie op. Je kunt het miljoenen jaren laten liggen als je wilt, dan krijg je weer fossiele energie. Biomassa biedt dus de combinatie van energieopvang, energieopslag en CO2-binding. De natuur heeft ons al heel lang geleden voorgedaan hoe het moet. Het gebruik van fossiele brandstof is eigenlijk een verkeerde afgeleide geweest.”

Is Nederland niet veel te klein voor de teelt van energiegewassen?

“Oh, laat u uw auto ook op Nederlandse aardolie rijden? Geweldig is dat. Dan heeft u de economie nog niet in de gaten. We leven niet in Nederland, maar op de wereldbol. Natuurlijk zijn we afhankelijk van import. Nederland heeft per jaar 3000 petajoule nodig. De helft daarvan is warmte. Daarop kun je besparen met energieneutrale gebouwen. Besparing is het eerste, daar moet je altijd mee beginnen. Dan heb je de mobiliteit. Iedereen denkt dat daar het grote verhaal zit, maar dat is nog geen tien procent van het Nederlandse verbruik, dus 300 petajoule. Dan heb je de chemie met 600 petajoule. Men verwacht in 2030 dat 30 procent van de grondstoffen niet meer van fossiele oorsprong is, maar uit biomassa komt. Dat zijn geen fantasten die dat zeggen. Dat zijn de Akzo’s, de DSM’s en ook de Shells van deze wereld. Voor Nederland betekent dat 1000 petajoule, 30 procent van 3000 petajoule, uit biomassa. Maar ga eens na hoeveel er is aan restproducten: wat er op het land blijft liggen, de afgeleiden van de import, denk aan de stengels van de geïmporteerde soja, het bermgras, het afvalhout dat in de bossen naar beneden valt. Bij elkaar genomen heeft u dan al ongeveer 400 petajoule te pakken. Dat is geen theorie, dat is allemaal keurig berekend door het energieonderzoekscentrum ECN. Maar het is evident dat het grootste deel zal moeten komen uit import. En nou is de grootste truc met biomassa: hoe ga je dat certificeren?”

Dat lijkt me wel een probleem.

“We kunnen nu wel met z’n allen gaan bedenken waarom certificering niet werkt, maar ik zeg: laten we er nou gewoon maar mee beginnen en ophouden met leuteren. Als iemand oerwoud kapt voor zijn plantage koop je daar niet van. Dat is de bottom-line.”

Zijn we zo afhankelijk van biomassa?

“Er zijn niet zoveel andere manieren.”

Wat denkt u van zonnepanelen en windmolens?

“Die leveren geen grondstoffen op; ze geven alleen elektriciteit met alle opslagproblemen die daarbij horen. Overigens zal volgens het platform duurzame elektriciteit binnen twintig jaar onze stroom voor dertig procent afkomstig zijn uit de verbranding van biomassa. Het platform Nieuw Gas verwacht omstreeks 2050 de helft van het gas uit biomassa te betrekken. Je zult dan schrale gronden moeten gaan beplanten, je zult jatropha’s moeten gaan verbouwen, struiken die op woestijnachtige grond groeien en oliehoudende noten leveren. Of wat dacht u van algenkweek als grondstof voor biodiesel. Ook dat kun je ideaal doen in de Sahara.”

Dat hoor je vaker, maar is het een reële mogelijkheid?

“Het is geen utopie meer, geen geitewollensokkenverhaal, maar harde werkelijkheid. Ik geef u een voorbeeld van de commerciële kant ervan. Neem de fabriek van Bio MCN, een consortium dat ik vorig jaar heb opgericht met andere partijen waaronder Econcern. Het is de grootste methanolfabriek van Europa en produceert 1,2 miljoen ton methanol. Methanol is een basisproduct en dat maak je op aardgasbasis. Door een hele knappe vinding van ir. Sieb Doorn, die daarmee bij mij aanklopte, is het ook te maken van restproducten: afval. We noemen het niet zo, want dan zijn we een afvalverwerkingsbedrijf. We maken methanol nu van glycerol dat vrijkomt bij biodieselproductie. Maar je kunt ook methanol maken op basis van het vergassen van biomassa. Tot aan de klikobak toe. Je kunt daar synthesegas van maken (mengsel van CO en H2, red.) waaruit je methanol maakt, en dat is een basisproduct in de synthetische chemie. Alle organische producten zijn te gebruiken als input. Een dooie koe kun je nog gebruiken. Ik geloof in dit soort systemen, niet omdat ik idealist ben, maar omdat ik puur praktisch denk. Bij de autoshow in Frankfurt hebben Mercedes en BMW het over energie, energie en energie. Je ziet dus dat ook de grote industrie ermee bezig is en dat geeft voor mij aan dat er iets wezenlijks aan de hand is.”

Geldt dat ook buiten de transportsector?

“De chemische industrie bijvoorbeeld zet in op halvering van het gebruik van fossielen in 2030. Dat staat in een convenant van VNO en het VNCI (de ondernemersorganisatie en de chemische industrie, red.) en dan wordt het getekend. Dat zijn toppers van de industrie die dat tekenen. Daar kun je sceptisch over doen, maar ik zie meneer Feike Sybesma (DSM, red.) die verklaart: binnen nu en tien jaar zit DSM op een gebruik van 25 tot 30 procent groene grondstoffen. Als zo’n man dat zegt, maakt ‘ie de flater van zijn leven als dat niet gebeurt. Ik zie overal beweging van mensen binnen grote industrieën die zeggen: hier ga ik voor. En dan concludeer ik: er is een oplossing.”

Is dat een geloof?

“Een basisinstelling. Er is altijd een oplossing en als die eenmaal draait, dan moet je ‘m optimaliseren. Nou, daar zijn we als mensheid heel goed in. Als we onze denkkracht daar op inzetten, dan vinden we oplossingen, dat geloof ik echt. En als de energie almaar duurder wordt, zal de mensheid vanzelf minder energie gaan verbruiken. Goedbeschouwd is de manier waarmee we nu met energie omgaan een totaal luxeprobleem. In de winter gebruiken we energie om te stoken en in de zomer om te koelen, belachelijk. Men denkt nu: het zal wel meevallen. Nee, het gaat niet meevallen. Het is geen evolutie meer, er komt een revolutionair moment. Als de Russen de gaskraan dichtdraaien, hebben we een groot probleem.”

Maar dat vertelt niemand, dat verduurzaming van de energievoorziening offers kost.

“Het is ook politiek onaardig. Ik ben ervan overtuigd dat als politici zouden weten wat voor offers het kost, dan kunnen ze ermee overweg. Maar als de offers uitblijven riskeer je te worden uitgemaakt voor doemdenker of onheilsprediker. Dus hoe overtuigend is ons verhaal dat de wal het schip dadelijk gaat keren? Er komt een moment dat het niet meer gaat zoals we gewend zijn.”

Is dat afhankelijk van de olieprijs?

“Dat is mogelijk, maar het kan ook zijn dat we het milieu zover hebben verknald dat er nauwelijks meer te leven is. Dan komt het moment dat mensen denken: oeps, we zijn doorgeschoten. Dan mâg je niet meer autorijden. Dan mâg je je huis niet warmer stoken dan zoveel graden en dan krijg je nog maar zoveel energie-equivalenten.”

Energie op de bon?

“Ja, energie op de bon. Dat is mijn verwachting. Energie wordt een schaars goed en gaat op de bon, tenzij je het duurzaam opwekt. Dat maakt mensen inventief. De wereld gaat er heel anders uitzien dan nu. Duurzaamheid zal worden beloond, en niet bestraft zoals nu.”

Wanneer verwacht u dit soort scenario’s?

“Over twintig jaar. Dat is de reden waarom ik nu investeer in duurzame energie. Deels uit idealisme, ja, deels puur commercieel. En dat moet ook. Verduurzaming is geen waan van de dag meer, het is de hype voorbij.”

BioMCN in Delfzijl maakt methanol uit glycerol, een restproduct dat bij de productie van biodiesel ontstaat. Het bedrijf werd in 2006 opgericht door Paul Hamm en Sieb Doorn. Deelnemers in het consortium zijn het Japanse bedrijf Teijin, Econcern, de Noorderlijke Ontwikkelingsmaatschappij en Oakinvest (België). De stuwende kracht achter de methanolvraag is de Europese verplichting tot 5,75 procent biobrandstof in benzine en diesel in 2010 en 10 procent in 2020. Afgelopen dinsdag ontving BioMCN in Wenen de Biofuels Technology Innovation Award van de World Refining Association. Uitvinder Sieb Doorn en CEO Rob Voncken namen de prijs in ontvangst.

www.wraconferences.com
Wie is Paul Hamm?

Ir. Paul Hamm (1949) studeerde Chemische Technologie in Delft (1966-1972) en studeerde af op de methanolfabriek in Delfzijl die op dat moment gebouwd werd. Een kleine 35 jaar later zou hij die fabriek opkopen. Hamm heeft zich ontpopt als veelzijdig en actief ondernemer. Hij is mede-oprichter en gedeeltelijk ook mede-eigenaar van een dozijn ondernemingen actief in mineraal water, wijn en bier tot en met algenkweek, biomethanol,torrefactiefabrieken en de ontwikkeling van een elektrisch bestelwagentje. Tot 2004 werkte Hamm bij chemieconcern DSM. Daarvoor heeft hij samen met Ir. J. Hak de H&H Group opgebouwd, die in 1997 fuseerde met BMA tot een bedrijf met destijds een omzet van meer dan 500 miljoen gulden. Behalve groen ondernemer is Paul Hamm onder meer voorzitter van het Platform Groene Grondstoffen, opgezet door het ministerie van EZ en nu rapporterend aan zes ministeries. Hamm is ook lid van het dagelijks bestuur van het VNCI.

Zie ook website TU