Atkins’ Hyperconsumenten

VROM.nl, april 2004

Atkins’ Hyperconsumenten

Ik verbaas me over de kritiekloze populariteit van het Atkins dieet. Zijn boek is een bestseller en onlangs berichtte het NRC over het eerste Nederlandse restaurant dat zich schikt naar de eetregels van de Amerikaanse vetgoeroe en waar “afslankers zich onbeperkt te buiten kunnen gaan.” Die zinsnede lijkt goed gekozen, want Atkins’ eetregels zijn een exponent van een ongeëvenaarde vreetcultuur.

Begrijp me goed, het probleem van overgewicht is reëel. De Wageningse hoogleraar prof. dr. Martijn Katan spreekt zelfs over een opkomende epidemie. Hij ziet de Atkins hype als teken van wanhoop onder de zwaarlijvigen en erkent dat de wetenschap machteloos staat tegenover obesitas. De langetermijn gevolgen als suikerziekte, hoge bloeddruk en hartziektes zijn voorspelbaar, maar de enige echte remedie is volgens Katan het devies ‘meer bewegen, minder eten’. Makkelijk gezegd, maar in praktijk voor velen onhaalbaar.

Het gaat mij nu niet over de werkzaamheid van het Atkins dieet. Daarover ontstond wel enige twijfel toen de dokter vorig jaar april in zijn woonplaats New York fataal uitgleed over een gladde stoep en zelf aan de zware kant bleek (117 kilo bij 1 meter 82). Mij gaat het om het decadente karakter van zijn eetregels. Kort door de bocht stelt Atkins dat je je ongans mag eten aan vet vlees mits je koolhydraten (aardappels, rijst, pasta en brood) uitbant. Ik zie m’n kinderen de worst al van hun brood eten en dan om meer vragen terwijl ze de boterham wegkieperen. Atkins promoot een hyperconsumptie waarvoor ieder weldenkend mens zich z’n ogen uit z’n kop zou moeten schamen.

“We zullen juist minder vlees moeten eten” zegt Harry Aiking van het Instituut voor Milieuvraagstukken van de Vrije Universiteit van Amsterdam. Hij voorspelt een ‘vleescrisis’ omdat de vleesconsumptie explosief stijgt. Aiking rekent voor: “De wereldbevolking groeit de komende vijftig jaar naar negen miljard. Als we de groei van de vleesconsumptie doortrekken, dan moet in 2050 450 miljard kilo vlees worden geproduceerd. Dat is ruim 200 miljard kilo meer dan nu.” Voor het milieu en voor de honger in de wereld is dat een rampscenario.

De vleesindustrie vormt nu al een enorme milieubelasting en dat wordt alleen maar erger wanneer extra dieren in intensieve ‘pig-cities’ geteeld worden zoals die in Polen worden gepland (waar de Europese landbouwsubsidies al niet toe leiden). Colin Tudge schrijft in zijn boek ‘So shall we reap’ over de milieu-impact van de vleesindustrie: “Slachtvee produceert 10% van alle broeikasgassen, inclusief 25% van het methaan (een van de actiefste broeikasgassen).” En dan is er de aanslag op de zoetwatervoorraden. Tudge komt met duizelingwekkende getallen: “Het kost 500 liter om 1 kilo aardappelen te kweken; 900 voor een kilo graan; 2000 voor een kilo rijst; 3500 voor een kilo kip en een ongelofelijke 10.000 liter water voor een kilo rundvlees”. Over de mestproblemen zal ik hier niet uitwijden – we hebben het over eten, nietwaar.

Wel is er nog de uiterst cynische link met de ontwikkelingslanden. Want volgens het US Worldwatch Institute staan er tegenover 1,1 miljard mensen met overgewicht evenveel mensen die met ondergewicht kampen. Nu al importeert Europa jaarlijks 33 miljoen ton soja voor veevoer. Om de groeiende wereldkudde te voeren zal de vraag naar graan en soja toenemen waardoor de prijzen zullen stijgen. Slecht nieuws voor de bevolking van arme landen die niet in staat is om voor hun voedsel op te bieden tegen de westerse veevoerprijzen.

Vlees biedt de voedingsindustrie de mogelijkheid om het plafond van de wereldvoedselconsumtie te verhogen: geef de gewassen aan het vee en verkoop het vlees. Twee kilo voer voor 1 kilo kip, vier voor een kilo varken en zeven voor een kilo rundvlees. Atkins koppelt de vraatzuchtige vleesindustrie aan wilsarme zwaarlijvigen. En niemand protesteert, want de consumptie blijft stijgen. Immers, in plaats van te minderen, consumeert de Atkins-adept door zijn vleesmenu feitelijk vier tot vijf keer meer. En dat is goed, want groei moet en meer is beter.

copyright © Het Inzicht / Jos Wassink, 2004