Orakel op Aardgas

ARTIKEL Haagsche Courant 26-05-1998

Orakel op Aardgas

De oude Grieken geloofden heilig in het Orakel van Delphi. Ze schreven over bedwelmende gassen, over heilig water en over een priesteres in de catacomben van de tempel. Een mythe, zo stelt de moderne archeologie. Maar twee Amerikaanse onderzoekers betwijfelen dat. Zij willen bewijzen dat er in Delphi meer dan tweeduizend jaar geleden inderdaad bedwelmende gassen uit de bodem kwamen.

Delphi, 1200 voor Christus. Kerotes, een geitenhoeder op een berghelling van de Parnassos, staart wat voor zich uit. Iets verderop maakt een geit rare sprongen en begint vreemd te blaten. Nieuwsgierig geworden loopt hij er naartoe en ontdekt er een spleet in de rotsgrond. Hij buigt zich voorover, ademt dampen in en raakt bedwelmd. Zwaar beneveld mompelt hij voorspellingen. Andere herders horen hem en nadat enkele voorspellingen uitkwamen, kreeg de plek een bijzondere reputatie. Zo werd volgens de Siciliaanse geschiedschrijver Diodorus het Orakel ontdekt. Het Orakel heeft Delphi wereldberoemd gemaakt. In de achtste eeuw voor Christus schrijft Homerus al over de faam en de rijkdom van dit kleine bergdorp. Eeuwenlang trokken boeren, kooplieden en koningen naar het Orakel om zich de toekomst te laten voorspellen. Onderin de tempel van Apollo hield het Orakel eenmaal per maand zitting. Een priesteres, de Pythia, zat op een kruk die een spleet in de grond overbrugde. Hieruit welde water op en borrelden gassen die de priesteres inspireerden. Maar ergens in de vierde eeuw voor Christus komt er plotseling een einde aan.

Eind vorige eeuw begonnen Franse onderzoekers met opgravingen in Delphi. Men vermoedde onder de nederzetting resten van de oude tempels. Voortvarend werd het dorp een kilometer oostwaarts verplaatst waarna de opgravingen konden beginnen. Het resultaat is indrukwekkend. Vanaf de weg leidt een breed voetpad de berg op langs zuilen, ru�nes, tempelresten, aquaducten en een amphitheater. Gidsen geven uitleg in het Frans, Italiaans, Duits, Engels en Japans. Beneden bouwt men aan een modern vormgegeven museum en langs de weg staan autobussen in een lange rij. Dagelijks komen duizenden bezoekers van over de hele wereld om kennis te nemen van de raadselen van het Orakel. Franse archeologen hebben de Apollotempel onderzocht, maar ze vonden geen scheur in de bodem waardoor gassen naar boven gekomen konden zijn. Bovendien wezen geologen erop dat Delphi geen vulkanische activiteit kent die gassen zou kunnen produceren. De conclusie luidde dat het Orakel van Delphi een mythe was. Een verzinsel van de klassieke Griekse schrijvers.

Voor Prof. Jelle de Boer , een van geboorte Nederlandse geoloog aan de Wesleyan University in Connecticut (VS), biedt het bergachtige Zuid-Griekenland een ongekende rijkdom aan geologische activiteit. �Het is de levende geologie die je hier ziet.� De Boer kwam in 1981 in Delphi om in opdracht van de Verenigde Naties het gebied te onderzoeken op aardbevingsgevaar. De Boer:��De toenmalige Griekse regering wilde hier kerncentrales bouwen voor de elektriciteitsvoorziening in Athene. Ze wilden weten waar ze het minste risico liepen op schade door aardbevingen.� De Boer ziet de bergen niet als statisch landschap, maar als resultaat van langzame tectonische bewegingen: �Dat gaat schoksgewijs. Iedere 1000 jaar glijdt het ene massief langs het andere ongeveer een meter naar beneden. Maar als je een miljoen jaar wacht, ontstaan zo de hoogteverschillen die je hier ziet.� In het landschap wijst hij nauwelijks waarneembare kenmerken aan. Een lijn van begroeiing langs een bergwand, een knikje in een helling, barsten in rotsen. Voor hem zijn het indicaties van zogeheten breuklijnen. Breuklijnen zijn kilometers lange vlakken waar het gesteente schoksgewijs langs elkaar glijdt. Dit zijn ook altijd de plaatsen waar water en gassen aan de oppervlakte komen. Toen De Boer de breuklijnen in kaart gebracht had, ontdekte hij dat het snijpunt van twee breuklijnen zich precies onder de tempel van Apollo bevond. DE Boer glundert: �En dan ga je denken aan die verhalen over water en gassen in de tempel van het Orakel…�

Enkele jaren later ontmoette hij de archeoloog Dr. John R. Hale van de universiteit van Louisville op een terrasje in Portugal. Al snel ging het gesprek over Delphi. De Boer vertelde over zijn vondsten en over zijn vermoeden dat hij de bron van het Orakel had gevonden. Hale reageerde verbaasd over zoveel na�viteit. Wist De Boer dan niet dat de Fransen bewezen hadden dat het Orakel een verzinsel was? Neen, dat wist hij inderdaad niet, maar hij kon wel een kruispunt van breuklijnen aantonen onder de tempel. Hale bleef argwanend, maar ging toch in op De Boers uitnodiging om samen te gaan kijken.

Het volgend voorjaar was het zover. De Boer wees Hale op verzakkingen in de zware tempelmuren: aanwijzingen voor een grote breuklijn. Samen lokaliseerden ze de vier drooggevallen bronnen in en rond de tempel. Die lagen, zoals De Boer voorspeld had, op ��n lijn, een breuklijn. Deze lijn sneed bovendien de andere op een plek achterin de tempel waar volgens overlevering de Pythia neerdaalde tot de bron. Hale was overtuigd en opgetogen:��Dit bewijst maar weer dat de Oude Griekse schrijvers geen verhaaltjes verzinnen.�

Hale was overtuigd, maar De Boer wilde zelf meer zekerheid. Hij had de scheuren aangetoond, maar nog niet de gassen. Dat was het doel van de expeditie van maart dit jaar. Franse onderzoekers argumenteerden dat er in Delphi geen gassen konden ontstaan omdat er geen vulkanische activiteit is, maar volgens De Boer kunnen ook zonder vulkanisme gassen ontstaan. Uit metingen is bekend dat de kalkstenen bodem op 150 meter diepte bitumen bevat, een teerachtige substantie. Volgens De Boer ontstaan uit deze bitumenlaag koolwaterstofgassen onder invloed van geologische activiteit en warmte. Als voorbeeld noemt hij een vergelijkbare bron in de Golf van Mexico. Ook hier is er een diepe bitumenlaag waaruit onder water gassen opborrelen: 88% methaan, 8% ethaan en 2% propaan. De Boer hoopt sporen van deze gassen terug te vinden in brokken steen uit Delphi. Dat zou niet alleen zijn theorie bewijzen maar het zou bovendien aantonen hoe het Orakel aan z�n einde is gekomen.

John Hale citeert de Romeinse geschiedschrijver Plutarchus die vertelt dat het Orakel omstreeks het begin van onze jaartelling halfslachtig functioneerde. De priesteres ging met tegenzin naar beneden en gaf haar antwoorden niet meer in dichtvorm, zoals vroeger, maar rechtstreeks. �Iets heeft de kracht van het Orakel verminderd� concludeert Plutarchus en hij oppert een aardbeving als oorzaak. Hale heeft in de literatuur talrijke beschrijvingen van aardbevingen aangetroffen -de tempel is herhaaldelijk verwoest en herbouwd- maar eentje springt eruit. Hale:��Tot de aardbeving van 373 voor Christus heeft het Orakel een grote politieke betekenis. En dat houdt opeens op.� Daarna worden de sessies wel voortgezet, maar de koningen blijven weg. �En niemand heeft het daarover� verbaast Hale zich. Jelle de Boer leidt uit barsten in de tempelvloer af dat er een grote aardbeving is geweest met een richting loodrecht op de breuklijn met de bronnen. Die schok heeft vermoedelijk de bronnen dichtgedrukt. Het water heeft toen een andere uitweg gezocht en stroomde sindsdien iets verder bergopwaarts over een muur naar beneden. Het kalkrijke water heeft daar dikke afzettingen achtergelaten en hierin verwacht De Boer gassporen te vinden. Onder toeziend oog van de Griekse conservator heeft De Boer tien brokken steen losgehakt. Hij zal die de komende maanden nauwgezet op gasresten analyseren. De uitkomst zal bepalen of hun vermoedens juist zijn en of het Orakel van Delphi een geologische oorsprong heeft. Voor de Oude Grieken was dat vanzelfsprekend, maar moderne archeologen zullen er vreemd van opkijken.

copyright � Het Inzicht / Jos Wassink, 1995