Skip to content


Tussen Angst en Overmoed

Tussen Angst en Overmoed
VPRO Tegenlicht / 55 min / 18-01-2004
Tegenlicht gaat op zoek naar het militaire denken over moed, lafheid, loyaliteit en groepsbinding en ontdekt een interessante paradox: moderne conflicten vereisen een meer zelfstandig optreden van de militair ter plekke, terwijl eigen verantwoordelijkheid haaks staat op de militaire bevelsstructuur. Volgens ethicus Marcel Becker botst dat en zal dat blijven botsen. Tegenlicht filmde bij de training van de tweede ploeg militairen die klaargestoomd worden voor uitzending naar Irak. Hoe bereid je Nederlandse jongens voor op oorlogssituaties? Kan dat eigenlijk wel; zijn ze wel sneuvelbereid en dapper genoeg?

VPRO TEGENLICHT 18-01-2004

AFL. TUSSEN ANGST EN OVERMOED

DOOR JOS WASSINK EN FRANK THEUNISSEN

DUUR: 54:48

TAPE D064-29569

KOP

LEADER TEGENLICHT

met tussen de vensters: WO-I kanon, F-16, Willemsorde

INTRO

Op appelplaats Koninklijke Militaire Academie te Breda.
VOLG MARCHERENDE MILITAIREN

CU'S MILITAIREN IN DE HOUDING

CU’S MILITAIREN IN DE HOUDING

COMMENTAAR:
De vijand is niet meer wat-ie geweest is. Het leger oefent niet langer voor de landsverdediging, maar voor vredestaken.
De soldaat moet daarbij een zelfdenkende cel worden binnen een flexibel netwerk.
Maar nog altijd is angst de eerste vijand van iedere militair. De innerlijke overwinning is de belangrijkste. En in het heetst van de strijd balanceert een ieder van hen tussen angst en overmoed.

TITEL: TUSSEN ANGST EN OVERMOED

+++

KANON vuurt schot. Men heeft massaal aan:
“Lang zullen we leven…”

MARNEHUIZEN
CONVOOI

Marnehuizen

Frank Peters

Frank Peters, kapitein opleiding, geeft toelichting op de realistische training die militairen volgen in Marnehuizen als voorbereiding op hun uitzending naar Irak.
Mensen de ‘klik te laten maken’ van straks sta je daar echt in combinatie met realistische oefeningen moet de militairen zo goed mogelijk voorbereiden. Beschietingen in een nagebouwde woonwijk maken deel uit van het programma. Peters: “Het heilige vuur zie je in hun ogen komen als ze bezig zijn met hun werk.”
En: “We hopen dat het niet gebeurt, maar als het gebeurt hopen we dat iedereen zodanig reageert zoals we ze getraind hebben.”

HARSKAMP

Overste Richard van Harskamp,
commandant aankomend Irakbataljon,
over hang naar avontuur en sneuvelbereidheid

MOED & LAFHEID

Generaal Patrick Cammaert

Cammaert

Generaal Patrick Cammaert, militair adviseur:
Moed is acties plegen waarbij je je angst overwint. Kan groot of klein zijn. Grote moed of kleine moed. Lafheid is zo gezien het weglopen door angst met de nadruk op in de steek laten van de anderen.

WO-I intro

kanonschot, troepen en muziek
brancarddragers sjouwen over lege velden

muziek: Grand Old Duke

Chielens

Chielens

Held en lafaard als management-instrument; het verhaal van private Lynn V.C. en D.C.M. (held) en private Chase (lafaard). Bij een gifgasaanval blijft de een zitten en stikt, de ander neemt de benen en wordt ten voorbeeld gesteld en geexecuteerd.

Becker

Becker

Dr Marcel Becker, docent wijsgerige ethiek, KU Nijmegen, noemt
WO-I extreem onmenselijk. De grootste veldslag waarin mensen gereduceerd werden tot radertjes in de oorlogsmachinerie.

Archief Private Preston

ZW-filmpje toont hoe soldaat Preston (19) nog maar op één woord reageert: ‘Bombs’. Zodra het woord valt, zoekt hij dekking onder zijn bed en komt er pas veel later aarzelend onderuit.
Bron: Imperial War Museum, Londen.

Martens

Kolonel Martens, psycholoog, Koninklijke Landmacht vertelt over de oorsprong van shellshock in WO-I en dat de behandeling vaak zo hardhandig was dat menigeen het front verkoos boven de kliniek.

Cammaert

Het is erg moeilijk te voorspellen hoe iemand onder zulke extreme druk functioneert. Is eigenlijk ontoerekeningsvatbaar. We weten nu dat 10-20% van de militairen aan PTSD lijdt. Daar kunnen mensen weinig aan doen.

Martens

vertelt over de legendarsiche aanpak van PTSD door de Amerikaanse generaal Patton. De Patton-therapie: stel je niet aan en ga terug naar het front.

ECHTE HELDEN

Cammaert

Generaal Patrick C. Cammaert, militair adviseur VN
Je mag van een beroepsmilitair verwachten, net als van politieagent of brandweerman dat hij bereid is risico’s te lopen. Als je ambtenaar bent loop je dat risico niet, wij lopen dat risico wel. Als je daar problemen mee hebt moet je een ander vak kiezen.

Willemsorde

PAN naar gebouw

Titel: Den Haag, Nassaulaan

de heren T.E. Spier (Korea-helld) en Mr. P.L. Baron D' Aulnis de Bourrouill (oprichter spionage netwerk in WO-II).

Rondleiding door Ing. A.L.A Ligteringen Verstegen,
secretaris Kapittel der Militaire Willemsorde.
Aan het woord komen twee bejaarde houders van de Willemsorde: de heren T.E. Spier (Korea-helld) en Mr. P.L. Baron D’ Aulnis de Bourrouill (oprichter spionage netwerk in WO-II).

EEN ZAAK VAN LAFHEID

Cammaert

Nederlandse militairen hebben niet zo’n heldhaftig imago
Cammaert: Is dat zo? We zijn misschien niet zo krijgsachtig volkje, maar we staan ons mannetje wel. We doen een goede job en staan goed aangeschreven. Nederlanders zijn geen volkje van yes-sir, no-sir. Ze denken kritisch mee, soms iets teveel.

JOURNAAL

19-01-1993: Twee onderofficieren veroordeeld wegens plichtsverzuim.

Hermens en Hoppenbrouwer

Hermens en Hoppenbrouwer

Ex beroeps-sergeant Hans Hoppenbrouwer en ex breoeps-sergeantmajoor Bert Hermens leidden in 1992 een verbindingspeleton in Sarajevo.
De Tito-kazerne waar ze zaten werd op een avond getroffen door 34 voltreffers. De bovenste verdieping brandde uit en verder werken was onmogelijk. De volgende dag werd de eenheid geevacueerd naar het PTT-gebouw waar de commandant zat. Psycholoog Martens kwam naar Sarajevo voor de debriefing.

Martens

Kolonel Martens, psycholoog Koninklijke Lachtmacht, beaamt in die tijd in Sarajevo te zijn geweest maar kan er vanwege beroepsgeheim weinig over kwijt.

Hermens en Hoppenbrouwer

Hermens en Hoppenbrouwer kregen een week na hun evacuatie bevel om terug te keren naar de Tito-kazerne. Dat verbaasde hen omdat het tegen het advies van psycholoog Martens in ging. Ze weigerden terug te keren, werden teruggevlogen naar Nederland en werden uiteindelijk veroordeeld tot 4 maanden celstraf en oneervol ontslag.
Maar, stellen Hermens en Hoppenbrouwer, waarom heeft Martens ons niet verdedigd? De afzijdige opstelling van Martens tijdens hun proces vinden Hermens en Hoppenbrouwer een laf optreden.

Becker

Er blijft een spanning tussen bevel en eigen inschatting. Bij vredesoperaties en anti-terrorisme acties ligt er veel verantwoordelijkheid bij de mensen in het veld. Leidt tot ethische dilemma’s. Dat zal blijven botsen.

Marnehuizen

Evaluatie door Frank Peters, kapitein Opleiding KM met z’n soldaten. Hoe lang ben je doorgegaan met vuur geven? De soldaten hebben naar zijn inschatting en in vergelijking met de geweldsinstructie te lang doorgeschoten. Een hele kist munitie op een man is zonde van de munitie.

DE ZAAK ERIK O.

JOURNAAL

03-01-2004: Marinier Erik O. in hechtenis. Het Openbaar Minsiterie verdenkt hem ervan excessief geweld te hebben gebruikt in Irak waar een inwoner tijdens een plundering van een vrachtwagen gedood werd.

KNOOPS

KNOOPS

Geert-Jan Knoops, hoogleraar internationaal strafrecht universiteit Utrecht, is de advocaat van marinier Erik O. Op de zaak zelf kan hij niet ingaan, maar uit het feit dat het openbaar ministerie en Erik O. een verschillende interpretatie geven aan de geweldsinstructies blijkt dat ze niet eenduidig zijn. Dat kan ook niet, betoogt Knoops. De werkelijkheid is niet te vatten in regels. De regels moeten er zijn, maar het is de goed opgeleide commandant in het veld die zijn beslissingen moet nemen. En daarvoor is hij aansprakelijk.

HELDENMOED

Duivesteijn

PAN mee met F-16,
titel: vliegbasis Volkel

Majoor Marcel Duivesteijn

Majoor Marcel Duivesteijn,houder Vlieger-kruis, is in 2002 onderscheiden voor zijn actie in Servie in 1999. Hij keerde ondanks beschietingen op zijn F-16 terug om zijn missie af te maken: een vliegtuig beschieten op een vliegveld bij Belgrado. Hij vertelt zijn verhaal in het decor van vliegbasis Volkel, ondersteund met videobeelden van zijn actie.

Becker

Dr. Marcel Becker, docent wijsgerige ethiek: Militairen hebben te maken met split-second decisions. Dapperheid en verstandigheid zijn verweven.

MARNEHUIZEN
ROADBLOCK

Marnehuizen

Soldaat op wacht achter bord SFIR Checkpoint

Cammaert

“Peacekeeping is vak apart, zoals ook Amerikanen merken in Irak. Basistraining militair is opereren in worstcase scnario. In oorlog belangrijk. Bij peacekeeping de ene keer hardhandig, andere keer terughoudend. Wisselwerking stelt hoge eisen aan personeel in het veld. Die ontmoeten moeilijke situaties.”

Marnehuizen

Marnehuizen

Oefening roadblock. Militairen reageren op eisen en agressie van ‘lokale bewoners’: “Give us some food! Our families are starving!” Interactie loopt uiteen van handenschudden tot slaan, worsteling en waarschuwingsschoten. Als er een ‘gewonde’ valt eist de bevolking dat die door de troepen wordt behandeld. Onderhandelingen onder hoogspanning. De ‘gewonde’ wordt afgevoerd en de slagboom en linie hersteld

Cammaert

In roadblock komt houding t.o.v. bevolking aan de orde. To win the Hearts & Minds of the local population is een bron van info en een bescherming van je troepen.

Marnehuizen

Oefening roadblock loopt ten einde. De slagboom wordt hersteld.

Cammaert

“Er is niks zo belangrijk als groepsbinding. Jan, Klaas en Piet uit je eenheid moet je door en door kennen. Dat doet angst vergeten. Als dat niet klopt dondert de sectie in elkaar als het moeilijk wordt. En lopen ze weg in plaats van vooruit.”

KNOOPS

Geert-Jan Knoops, hoogleraar internationaal strafrecht universiteit Utrecht, stelt dat als een militair in crisissituatie voor zijn eigen leven kiest in plaats van z’n leven in de waagschaal te stellen hij niet laf genoemd kan worden. Recht op zelfverdediging en lijfsbehoud is een universeel grondrecht.

SLOT

KMA

CU’s militairen tijdens appel KMA

Cammaert

De zelfdenkende militair typisch NL; als je ze maar goed opleidt, goede spullen geeft, goed traint en goede leiding.

KMA

KMA

Kapel komt langs, gevolgd door kadettenparade met KMA-vaandel

Hoppenbrouwer

Ex beroeps-sergeant: Blij dat ik eruit ben, ga niet risico’s lopen als je weet dat de baas je zo kan laten vallen.

Duivesteijn

Bent u bereid voor zo’n missie te sneuvelen?
Kapitein Marcel Duivestein: Ja, die kans bestaat, laat ik het zo stellen. Er is een F-117 neergeschoten, en een F-16. Dat had ook mijn maatje kunnen zijn of ik.

Hermens

Ex beroeps-sergeantmajoorsneuvelen Bert Hermens: “Ik zou wel willen sneuvelen voor een goed doel of zo, maar niet om erbij te horen. Niet omdat Nederland een of andere VN-missie doet. Dan zit ik liever hier.”

KMA

CU kadetten KMA komen in lange mars langs camera.
Hier overheen de aftiteling:

Regie Jos Wassink

Research Frank Theunissen
Jaap Meijers

Camera Willem Heshusius
Maarten Kramer

Geluid Arnold Vogel
Mike van der Sluijs

Montage Jan Langeveld
Cees Klok

VHS Sarajevo Rob Tettero

Geluidsmixage Jack Bol

Kleurcorrectie Ronald van Dieren

Productie Mariska Schneider

Eindredactie Roel van Broekhoven
Frank Wiering
Doke Romeijn

Copyright © VPRO 2004


English version —>

Posted in VPRO Tegenlicht.


0 Responses

Stay in touch with the conversation, subscribe to the RSS feed for comments on this post.

You must be logged in to post a comment.