Verborgen Identiteit

Verborgen Identiteit
VPRO Noorderlicht / 25 min / 07-03-2000
In hoeverre is iemands uiterlijk uit z’n DNA te herleiden? Kan de recherche in de toekomst DNA-sporen ook voor opsporing gebruiken i.p.v. alleen voor bewijsvoering? Onderzoekers als Ian Jackson (Edinburgh) en Peter de Knijff (Genetisch Laboratorium LUMC) onderzoeken het verband tussen genen en uiterlijk. Sir Alec Jeffreys heeft een andere oplossing: ieders DNA-profiel in een nationale databank.

NOORDERLICHT – TRANSCRIPT
AFLEVERING ëVERBORGEN IDENTITEITí
UITZENDING 07 MAART 2000
DOOR JOS WASSINK

00:00 LEADER NOORDERLICHT

00:20 BEELDEN DORP KOLLUM EXT EN INT. RELLEN

TITEL:
Kollum, oktober 1999

COMMENTAAR:
Nadat bekend werd dat de politie een Irakese asielzoeker verdacht van de moord op Marjanne Vaatstra brak er tumult uit in Kollum…
Nog geen week later wees DNA analyse uit dat de verdachte onschuldig was. De opschudding had voorkomen kunnen worden als uit het DNA meer bekend was geworden over het uiterlijk van de dader. Dat klinkt als science-fiction, maar is het dat ook?

DNA-PROFIELEN OVER LICHAAM GEPROJECTEERD

DR PETER DE KNIJFF
Als je in staat bent om DNA wat wellicht op het lichaam van haar is aangetroffen DNA kenmerken kunt vaststellen die je kunnen helpen om een idee te krijgen van de etnische origine van degene die dat DNA heeft achtergelaten, dan zou dat mogelijk moeten zijn.

DR IAN JACKSON
It must be at least theoretically possible to be able to look at someoneís DNA and determine what they look like.
In the next maybe five to ten years I think from looking at an individualís DNA we ought or be able to tell the hair colour, the eye colour and to some extend the colour of their skin.

VANAF DNA-PROFIEL OP BORST
TILT UP NAAR CONTOUR GEZICHT

TITEL OVER BEELD: VERBORGEN IDENTITEIT

01:40 BEGRAAFPLAATS LEICESTER; WAAIENDE BOMEN

COMMENTAAR:
Het gebruik van DNA voor vaststelling van identiteit stamt uit 1984. Aan de universiteit van Leicester in Engeland stuitte Alec Jeffreys toen op een verschijnsel dat bekend zou worden als de genetische vingerafdruk.

SIR ALEC JEFFREYS
GENETICUS / UNIVERSITEIT VAN LEICESTER
The whole process was a process of complete accident. I mean what we were interested in several years before that was using this new tool of molecular genetics to look at human DNA, the genetic material and try to understand at the most basic level how it varied between people. The reason for doing that was really medical genetics. Medical genetics needed good DNA markers to study inherited diseases.
– What are markers?
A marker is a variable section of DNA which is inherited very simply from parent to offspring. Because it varies you can track the inheritance pattern down for generations.
Now by the very early 1980ís it seemed pretty clear that most human DNA didnít actually vary all that much from person to person.
So we then thought letís go and look for some bits of DNA that really vary a lot from one individual to the next. And after a lot of false starts we eventually came across the concept of DNA fingerprinting in 1984 and it was only when we completely by accident got our first DNA fingerprint that we realised that not only did we have some good genetic markers here but we also completely accidentally discovered an interesting principle, namely using DNA to solve problems of biological identification, like in forensic medicine, and also for establishing family relationships.

03:36 TITEL NETWERK 13-11-1997
STEM:
Yves Montand zoals veel fans hem herinneren: vrolijk, charismatisch, een wereldberoemd zanger, acteur, rokkenjager en de man van actrice Simone Signoret. Maar hun graf was deze week onderwerp van heftige discussies. Het hof van Justitie heeft besloten dat de stoffelijke resten van Montand zullen worden opgegegraven voor een DNA-test.

04:10 TERUG OP HET KERKHOF IN LEICESTER

SIR ALEC JEFFREYS:
The first criminal investigation was in fact a very remarkable case. That was a double murder which happened only fifteen kilometres from where we are at the moment. This case involved two young school girls. One of whom was raped and murdered back in 1983 and then the second was raped and murdered in 1986. Now the police was pretty sure that the same man had committed both offences. The patterns of the crime were so similar. Shortly after the second murder, a young man was detained by the police and in fact gave a full confession to the second murder. And the police, haven got their man who was responsible for the second murder, wanted to tie him to the first murder of which he denied any knowledge. Of the death of the first girl. Now the police had heard through the newspaper reports the work that we were doing. So what we were asked to do by the police was look at the critical forensic evidence in both of these cases. This was semen recovered from both of the victims.

BEELDINSERT
MAKEN DNA-PROFIEL

And what we then carried out was a world very first DNA analysis of real forensic evidence… And what we showed was that the semen recovered from those two victims, murdered three years apart almost certainly came from the same man, had the same DNA profile from both victims. So the police were right: the same man had raped and presumably murdered the both of these victims.

INTERMEZZO MET ENGELTJES OP GRAVEN

What about the prime suspect who confessed to the second murder? Well we had a DNA profile from him, taken from blood and that profile absolutely did not match the profile of the semen on either of the two victims. Now my reaction was ëOh dear, this technology doesnít workí The police were so sure they had the right man. So I didnít believe the reports, the police absolutely didnít believe it. So we did more testing, home office forensic scientist did some independent testing using this technology as well. All came to the same conclusion: theyíve got the wrong man.

LOOPJE JEFFREYS OVER BEGRAAFPLAATS

COMMENTAAR
Later organiseerde de politie de allereerste grootschalige DNA-test waarbij 5000 jonge mannen gescreened werden. Hoewel de dader deze test aanvankelijk wist te ontduiken, liep hij later toch tegen de lamp en kreeg levenslang.
Vanaf dat moment werd de methode overal opgepikt.

06:53 NOS JOURNAAL 13 AUG 1987
Het gerechtelijk laboratorium in Rijswijk. Nieuw is het werken met deze apparatuur waarmee de DNA structuur kan worden vastgesteld, helemaal op het individu toegespitst. Net zoals bij vingerafdrukken heeft iedereen zijn eigen unieke DNA structuur.
TITEL: A. Kloosterman / Gerechtelijk Laboratorium
ìEr is zeer zeker een revolutie in het gerechtelijk onderzoek.î
– Een absoluut overtuigend bewijs?
ìJa, een absoluut overtuigend bewijs.î
-Is daar nu al ervaring mee opgedaan in het buitenland?
ìIn het buitenland is al enige ervaring opgedaan. De techniek is nog in ontwikkeling, maar we volgen de ontwikkelingen in het buitenland op de voet.î

KRANTEKOPPEN:
ìBRITSE CRIMINELEN GAAN ZWARE TIJDEN TEGEMOETî
ìDNA LIEGT NIETî

07:39 VOLG JEFFREYS ACHTER ZERKEN LANGS

SIR ALEC JEFFREYS:
I could not have dreamt just how far it has come. I mean now in the United Kingdom we have a using the latest DNA technology, we have a national DNA database of convicted criminals and of ongoing unsolved casework. That database has over 700.000 DNA profiles stored in it. It will soon exceed a million.

BEELDINSERT:
WERK BIJ FORENSIC SCIENCE SERVICE (FSS)
AAN COMPUTERDATABASE

It may rise to millions and millions. Already that database is a fantastically powerful tool in the fight against crime. Already tens of thousands of cases have been solved were the prime lead has come from crime scene samples matching back to the database. The general view now is that DNA typing is probably THE most powerful tool ever developed, scientific tool, ever developed in the fight against crime. So it has come a long way in fifteen years.

08:37 FRAGMENT CLINTON & LEWINSKY
NOVA 06-08-1998

09:11 INTRO EDINBURGH
EINDIGEND OP KAPPERSZAAK

COMMENTAAR:
Jeffreys keek alleen naar de structuur van het DNA, niet naar de inhoud.

PROJECTIE DNA-PROFIEL OP HUID

Nu, vijftien jaar later, is daar meer bekend over. Het humaan genoom project is al een eind gevorderd met het in kaart brengen van de erfelijke eigenschappen van de mens. Onderzoekers proberen nu het verband te vinden tussen genen en uiterlijk.

DR IAN J. JACKSON
MRC HUMAN GENETICS UNIT
As the human genome project is identifying all the genes that make up humans, then the next big challenge is what do all these genes do? And how is the genetic information translated into particular characteristics of an individual? And thatís what weíre doing in the mice. Weíre taking particular genes and asking how is that genetic information translated into a characteristic? In this case something simple as the colour of the hair?

EXPLAINING POSTER WITH DIFFERENT COLOURS OF MICE IN OFFICE:

So this was work published in 1915 and it was the first time that anyone was able to take the genes in the mice that affected the colours and separate them. So many different genes were involved in producing the different colours.
What weíve done in the last ten to fifteen years is to take some of these genes that were first identified eighty five years ago, and begin to understand exactly how each of these genes act to produce a particular hair colour.

VOLG JACKSON DOOR LAB NAAR MUIZENKOOI

DR IAN J. JACKSON
So this mouse, as you see, is a white mouse. Itís an albino mouse, it has no pigment at all because it is missing one of the enzymes that are making the colours of the hair. So it has white hair and pink eyes.
This one is a yellow mouse, this animal is missing one of the cell surface proteins that receives a signal that tells the cell that produces pigment normally to produce black colour and this animal is missing that signal and so it only produces the yellow.
Whilst this animal (peep-peep) only produces black pigment, so in this case thereís no yellow. This is because a signal is being produced, is over-produced and this signalling through that surface protein is telling the cells to produce only black colour.

DR IAN JACKSON (CONTíD):
Given a piece of mouse DNA, we could say certain things about it. So we could say… we could first of all look at a particular gene that is essential for producing the colour. And we could say will the mouse be a white mouse or will it have colour, so we could do that immediately. We could then I suppose take the next step and say: will it produce only yellow colour or will it be able to produce some black pigment. So, we could take that step.

12:53 INTRO HONDENSHOW EXT.

DR IAN J. JACKSON:
All the genes we know about in mice will also be found in dogs and also in humans. Theyíre found in all mammals and variations in those genes is what results in the whole range of colours we see in dogs.
We already know that a gene that makes mice yellow, also results in dogs being yellow or red. Itís the same gene.

BOXERS IN HONDENSHOW

All the characteristics of a particular dog breed that you see are genetically determined. So the genetic characteristics that make the appearance of that animal are fixed in that breed and are different to a different breed. And of course, dogs range enormously in appearance …

KLEINE EN GROTE HONDEN IN SHOW

14:30 GEKLEURDE MUIZEN IN KOOI

DR IAN J. JACKSON:
The advantage of working on mice is that we can separate the genetic functions so that we can study a single gene and the effect of that single gene. In humans, of course thatís more complex….

KAPPERSZAAK EDINBURGH
DAVISSONíS BARBERSHOP

JACKSON (CONTíD):
We can do it in humans in a few cases so red hair for example in humans, we know in due the the loss of a particular gene and the loss of that particular gene also results in yellow pigmentation, yellow hair colour in mice.

KAPPERSZAAK

JACKSON (CONTíD):
I think by looking a an individualís DNA at the moment, we have a very good possibility of saying if they have red hair or non-red hair, dark hair or blond hair. Beyond that, at the moment itís not possible, but I think to that limited extend in the quite near future, it should be possible, yes.

TILT UP VANAF DNA-PROFIEL NAAR HAARDOS

COMPUTERSCREENS MET DNA-PROFIELEN

JACKSON (CONTíD):
There is so much data that no individual can really assimilate all the information. The next big phase in all of this is so-called informatics. Itís integrating all this information using computers.

WS KAPPERSZAAK
EINDE EDINBURGH

16:14 EXT AANLOOP PETER DE KNIJFF
ANTHROPOGENETICUS
LEIDS UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM (LUMC)
Hier zat vroeger een kapper, Kapper van Tefelen. Dat is een lange tijd geleden.
– Wanneer was dat?
Wij zijn hier weggegaan in 1962. Nou ik denk dat de kapper er nog een paar jaar gezeten heeft, maar veel langer denk ik toch ook niet meer.
– En hier staat uw geboortehuis?
In deze straat staat mijn geboortehuis. Vosselenburgstraat en ik heb gewoond op nummer 2.
Nummer twee dat is dus het huis waar ik ben opgevoed.
– En later, veel later heeft u een verband ontdekt tussen herkomst en genen.
Klopt, heel lang geleden ja.
– Kunt u uitleggen hoe dat zit, het verband tussen herkomst en genen?
Nou dat is vrij makkelijk uit te leggen. Vooral het Y-chromosoom, dat is het chromosoom dat mannen delen, dat wordt zonder enige verandering van vader op zoon doorgegeven en dat blijft vele honderden generaties op die manier doorgegeven. Minuscule veranderingen vinden wel plaats maar die veranderingen zijn zeldzaam en die kun je makkelijk in kaart brengen.

SPELENDE KINDEREN OP STRAAT

Zeeuws Vlaanderen bijvoorbeeld in Nederland is een gebied waar veel meer mensen uit Zuid-Europa naar toe gemigreerd zijn de afgelopen paar honderd jaar. Dat zie je wel in het Y-chromosoom teug. Ze hebben een iets ander Y-chromosoom dan mensen in de Noordelijke gebieden van Nederland die natuurlijk geïsoleerd zijn geweest van dat soort migratieprocessen. Die verschillen kun je wel traceren, maar het is niet zo dat je met 100% zekerheid kan zeggen: nou dit is een Zeeuws Vlaming, of dit is een Fries of dit is een Groninger. Je kan wel van individuen zeggen als ze veel duidelijker verschillen van Nederlanders wat het Y-chromosoom betreft waar ze vandaan komen.

18:16 OPSPORING VERZOCHT 04-05-1999
NELLEKE VAN DER KROGT: Op 14 april draait de sluiswachter de deuren open van de Arkesluis in Nijkerk. Het is kort na zes uur ës avonds en hij schudt het zoveelste schip die dag. Niet meer dan een routine handeling. Net nadat de boot de sluis binnengevaren is hoort de schipper een harde klap tegen de wand van zijn schip. Hij zet de schroef uit en even later ontdekt hij het drijvende lijk van een onbekende man.

SNIJZAAL ANATOMIE & EMBRYOLOGIE LUMC
MAN NEEMT BIOPT UIT BOVENBEEN EN DOET HET IN POTJE

19:05 DR PETER DE KNIJFF
FORENSISCH LABORATORIUM LUMC:
Het lijk verkeerde in een verregaande staat van ontbinding en ze wisten totaal niet wat de etnische origine van het lijk was. Het was voor hun van belang om te weten omdat ze dan in een specifieke etnische groep konden zoeken naar een criminele afrekening. Het onderzoek dat wij daarna doen is nog experimenteel. We hebben toch ingestemd om het te proberen. Je krijgt dan zoín stukje weefsel, daar isoleer je DNA uit en wij hebben gekozen voor een stukje DNA waarvan wij wisten dat er grote computerbestanden aanwezig waren waar datzelfde stukje DNA bij een groot aantal mensen verspreid over de hele wereld getypeerd zijn

CU COMPUTERSCHERM

En in het geval van deze persoon bleek dat dit stukje gevonden was in een Chinese populatie, elf keer in Azië en twee keer in Amerika. Dat maakt de kans dus vrij groot dat de eigenaar van dit stukje DNA ook uit Azië of uit China afkomstig is.

20:00 ASIELZOEKERS OP RUG GEZIEN

PETER DE KNIJFF (CONTíD):
Belangrijkste toepassing denk ik is in de uitsluiting van bevolkingsgroepen die verdacht worden van het herbergen van een dader van een ernstig misdrijf. Bijvoorbeeld een verkrachter waarvan het vermoeden in de bevolking aanwezig is dat het en Turk is en je kunt gewoon aan de hand van het spermaprofiel van het slachtoffer, dat aangetroffen is op het slachtoffer, uitsluiten dat het een Turks Y-chromosoom is. Dan kun je in principe de hele Turkse bevolkingsgroep die gestigmatiseerd is vrijwaren van die beschuldiging en ik denk dat dat vooral de toepassing is waar de politie graag gebruik van zal maken.

20:46 TERUG OP KERKHOF VAN LEICESTER

SIR ALEC JEFFREYS
UNIVERSITEIT VAN LEICESTER:
I think these are interesting directions of research, which are really aimed at solving the problem of youíve got a crime, youíve got biological evidence, you havenít got a suspect. Thereís an alternative and scientifically much more rigorous way of doing this, though politically a little more difficult. And that is: extend your DNA database to include not just convicted people but every single person in the country. If everybody is on the database, then if anybody leaves DNA evidence behind at the scene of a crime, itís a very simple thing to get the DNA profile, check it against the database and identify the prime suspect who can then be further tested and the case be absolutely made solid against that individual.

21:40 PETER DE KNIJFF
FORENSISCH LAB LUMC:
Ik denk dat vooral de maatschappelijk opinie op dit punt erg veranderd is, het laatste half jaar. Vooral de moord op Marianne Vaatstra en Sabyne Janson heeft toch vrij veel losgemaakt in de maatschappij.

KRANTEKOP: ìPOLITIEK WIL MEER DNA-BEWIJSî

DE KNIJFF (CONTíD):
Ik denk dat verruiming van de DNA wetgeving tot twee, drie jaar geleden ondenkbaar was en nu is het blijkbaar door dit soort gruwelijke zaken duidelijk een verandering merkbaar.

DNA-PROFIEL OVER LICHAAM

22:16 SIR ALEC JEFFREYS:
I can envisage getting the whole typing done in a simple device that is handheld were all the processing is done in an automated fashion. And what that creates is a possibility of taking the technology out of the forensic laboratory and taken it to the scene of crime. So letís imagine just hypothetically twenty years from now you have say Holland. Everybody has been DNA typed at birth, information is on a national database. There is a terrible crime, and you go to the crime and there are blood stains all over the scene of the crime. So you go over to this little handheld device and touch it to a bloodstain. It automatically draws up a sample, takes the DNA, processes it and creates a DNA profile. That is then automatically takes across to the national database scanned across everybody and of course what then comes up is the name and address of the person from which that blood came. The police then immediately know exactly what to do in taking that criminal investigation further. And I donít think that it is complete science fiction. It could just happen.

WEGLOOP JEFFREYS OVER BEGRAAFPLAATS LEICESTER

23:50 AFTITELING

English version —>