Skip to content


Medicinale werking van klamme oksels

Haagsche Courant, 12-04-1999

Medicinale werking van klamme oksels

Duikt u ook zo graag in oksel of decolleté van uw geliefde? De wetenschap begint te begrijpen waarom. De aantrekkingskracht van zweet, dierlijke lusten en fetisjisme met ondergoed zijn allemaal terug te voeren op feromonen, chemische boodschappers die voorkomen in zweet. Pilfabrikant Organon in Oss ziet er zelfs een nieuw soort geneesmiddelen in: “minimale doses, geen bijwerking en onmiddellijk effect.” Bijna te mooi om waar te zijn. Bijna.

Hoe primitiever het organisme, des te groter is de rol van feromonen. Bij insecten bestaat er een heel scala van feromonen die het gedrag dicteren. Zo bestaat er bij bijen een stofje met als strekking Œveeg mij de tent uit, want ik ben dood¹. Springlevende bijen die bij wijze van experiment met dit stofje waren ingesmeerd werden na terugplaatsing in de korf er resoluut weer uitgewerkt, hoezeer ze ook trachtten te bewijzen dat er een misverstand in het spel was. Dat ook bij zoogdieren de kracht van feromonen niet onderschat moet worden weet iedereen die wel eens met een loopse hond over straat geweest is. Maar in tegenstelling tot bij insecten lijkt bij zoogdieren de feromonencommunicatie beperkt tot seksuele communicatie.
Tot voor kort ging men er vanuit dat mensen van een dergelijk animaal communicatiesysteem gevrijwaard waren gebleven. Weliswaar trof de Nederlandse legerarts Frederik Ruysch in 1702 in de neus van een gewonde soldaat een orgaantje aan dat deed denken aan een feromonenreceptor bij andere dieren, maar zijn ontdekking raakte vergeten.
Ook waren er aanwijzingen voor menselijke feromonencommunicatie. Over bepaalde stammen ging het verhaal dat mannen konden Œruiken¹ of een vrouw in haar vruchtbare periode was. Ook het slaapzaaleffect is een bekend verhaal: bij vrouwen die dicht opeen leven -bijvoorbeeld in een klooster- zouden de menstruatiecycli synchroon gaan lopen. En op de universiteit van Utah ontdekte Dr David Berliner begin jaren zestig dat laboranten die met menselijke huidextracten werkten opeens rustiger, opener en vriendelijker werden. Lange tijd zijn dergelijke aanwijzingen niet verder gekomen dan aardige anekdotes met een hoog broodje-aap gehalte.

Vorig jaar werd voor het eerst een hard bewijs gepubliceerd voor het bestaan van menselijke feromonen. Martha McClintock (Universiteit van Chicago) had het slaapzaaleffect onder gecontroleerde omstandigheden onderzocht en vond dat ingeademd zweet van de ene vrouw de menstruatiecyclus van een andere vrouw zowel kan verlengen als bekorten (afhankelijk van de menstruale fase waarin de eerste vrouw zich bevindt).
In zweet zitten dus blijkbaar verborgen chemische boodschappen over lichaamsgesteldheid die bovendien directe invloed hebben op de hormoonhuishouding van anderen. Maar welke stoffen zijn dat?
Dr David Berliner had daar inmiddels al een aardig idee over. In 1992 ging hij met pensioen en besloot zijn observatie van dertig jaar daarvoor nader te onderzoeken. Hij richtte het bedrijfje Pherin Corporation op om de invloed van huidextracten op proefpersonen te ontrafelen. Zweet werd chemische ontleed en gezuiverd in honderden componenten waarvan de werkzaamheid op cellen van het vomeronasale orgaan werd uitgetest. Werkzame componenten werden vervolgens uitgeprobeerd op vrijwilligers (m/v). Dat werk resulteerde in een lijst met 150 patenten op gesynthetiseerde stoffen (vomeropherins gedoopt) die specifiek werkzaam zouden zijn op het VNO.
Met een speciale elektrode meet Dr Louis Monti (onderzoeksleider bij Pherin) de activiteit van het VNO terwijl hij minuscule hoeveelheden damp naar het orgaantje leidt. De lichamelijke reactie op de feromonen leest hij af aan de registratie van -ondermeer- ademhaling, hartslag, lichaamstemperatuur en hersenactiviteit.
Op deze manier zijn stoffen gevonden die alleen werkzaam zijn bij vrouwen en niet bij mannen en andersom. Ook gaven vrijwilligsters bij sommige stoffen te kennen dat ze zich rustiger of beter voelden dan voor de proef. Met dergelijke aanwijzingen is Pherin op zoek gegaan naar partners in de farmaceutische industrie om bepaalde Œvomeropherins¹ verder te ontwikkelen tot geneesmiddel.

Dr Koen Wiedhaup, groepsdirecteur van Akzo Nobel pharma, kwam in 1995 op een bedrijvenbeurs in contact met Pherin en hoorde van hun claim dat feromoonachtige stoffen hormoonhuishouding zouden kunnen beïnvloeden. ³Ik kon moeilijk geloven dat het een waar verhaal was², kijkt hij terug. ³Maar als het waar is, dan is het wel vreselijk mooi: heel weinig stof, geen bijwerkingen en onmiddellijke werking. Drie eigenschappen voor een ideaal geneesmiddel.²
Wiedhaup wist de scepsis bij het dochterbedrijf Organon te overwinnen en bracht een samenwerking met Pherin tot stand voor de ontwikkeling van een middel tegen menstruatieklachten.
Een goed medicijn tegen menstruatieklachten bestaat nog niet, meent Prof. Aad Sitsen van Organon. De huidige behandelingen -met hormonen of met antidepressiva- grijpen diep in maar zijn weinig specifiek, waardoor er vaak veel bijwerkingen zijn. Feromonen zouden een oplossing kunnen bieden.
Het fundamentele verschil met andere geneesmiddelen is dat een feromoon een directe boodschap afgeeft aan de hersenen. Om precies te zijn: aan de hypothalamus, een hersencentrum dat geassocieerd wordt met stemmingen, (seksueel) gedrag en algemene lichaamsfuncties. Een feromoon geeft dus alleen een signaal af dat het lichaam ertoe aanzet om bepaalde hormonen aan te maken. Wiedhaup noemt het heel eigentijds Œeen email onder de medicijnen.¹
Op het ogenblik worden in Salt Lake City de eerste klinische tests uitgevoerd met het oog op veiligheid. Volgend jaar moet meer duidelijk worden over de werkzaamheid tegen menstruatieklachten. Een eventueel medicijn zal zeker nog drie tot vijf jaar op zich laten wachten.
Pherin heeft nog meer pijlen op z¹n boog. Een directe verbinding met de hypothalamus lijkt de weg te openen naar tal van therapeutische doelen. Dr Monti noemt angstbestrijding, regulering van de menstruatie, productie van sperma en bestrijding van depressiviteit. ³Al die zaken lijken bij uitstek geschikt voor behandeling met feromonen.²
En hoe zit het met een absoluut onweerstaanbaar parfum zoals in Roald Dahls ŒOom Oswald¹? Pherin Corporation kent inderdaad nog een andere onderneming die zich toelegt op de ontwikkeling van ŒErox¹ parfums. ³De enige met menselijke feromonen.² kraait de reclame. Maar de werking is wat onverwacht: de parfum voor mannen bevat vrouwelijke feromonen en omgekeerd. Het parfum is dan ook niet bedoeld voor mannen om vrouwen mee te lokken (of omgekeerd), maar het wil de drager het genoeglijke ‘after-sex’ gevoel geven dat tot nu toe alleen de naakte huid van de partner kon verschaffen.

copyright © Het Inzicht / Jos Wassink, 1999

Posted in Haagsche Courant.


0 Responses

Stay in touch with the conversation, subscribe to the RSS feed for comments on this post.

You must be logged in to post a comment.